nuri kıllıgil

Nuri Kıllıgil Paşa, 20. yüzyılın başlarında Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli asker ve girişimcilerinden biri olarak öne çıkan çok yönlü bir kişiliktir. Aşağıda Nuri Paşa’nın hayatı ve önemli faaliyetleri hakkında detaylı bilgi sunulmuştur:

Askerlik Kariyeri
Nuri Paşa, 1890 yılında Manastır’da (bugünkü Bitola, Kuzey Makedonya) doğdu. İlköğrenimini ve lise eğitimini burada tamamladıktan sonra 1909’da Manastır Harbiyesi’nden üsteğmen rütbesiyle mezun oldu. 1. Dünya Savaşı öncesinde Trablusgarp’a gönderilen gönüllü subaylar arasında yer aldı ve yüzbaşılığa kadar yükseldi. Savaş sırasındaki başarıları nedeniyle 28 yaşındayken yarbay rütbesine terfi ettirildi.

Daha sonra Afrika Grupları Komutanlığı’na atanan Nuri Paşa, Kasım 1914’te Afrika’ya gönderildi ve bir süre orada görev yaptı. 1917’de Kafkas İslam Ordusu komutanlığına getirildi. Bakü ve Dağıstan’ı Rus işgalinden kurtarmasının ardından Anadolu’ya geçerek Kazım Karabekir Paşa’nın kolordusuna katıldı. Mondros Mütarekesi sonrası İstanbul’a çağrılan Nuri Paşa, İngilizler tarafından tutuklanıp Batum’da hapsedildi. Ancak hapisten kaçarak Kızıl Ordu’ya karşı savaşmaya devam etti.

Girişimcilik Faaliyetleri
Nuri Paşa, askerlik hayatının ardından 1940’lı yıllarda İstanbul’da kendi savunma sanayi girişimini başlattı. Zeytinburnu’ndaki demir eşya fabrikasında silah, tapa ve mermi üretimine başlayan Nuri Paşa, daha sonra fabrikayı Sütlüce’ye taşıyarak Türkiye’nin ilk özel savunma şirketini kurdu.

Fabrikasında, çizimini bizzat yaptığı ve kendi adını verdiği “Nuri Kıllıgil Tabancası” da dahil olmak üzere, matara, gaz maskesi, çelik başlık, soba, tabanca, 81 mm’lik havan, mühimmat, uçak bombası gibi ürünler üretti. Bu silahların bir kısmını Milli Savunma Bakanlığı’na, bir kısmını da yurt dışına, Mısır, Filistin, Pakistan, Suriye gibi ülkelere ihraç etti.

Nuri Paşa’nın bu faaliyetleri, özellikle İsrail’in kuruluşu sonrasında, Filistinlilere ve diğer Arap ülkelerine silah satması nedeniyle, uluslararası silah lobisi tarafından engellenmeye çalışıldı. Baskılar sonucu Nuri Paşa, fabrikasında üretim yapamayacağını açıkladıysa da gizlice üretimine devam etti.

Ölümü ve Ardından Gelen Gelişmeler
2 Mart 1949’da Nuri Paşa’nın sahibi olduğu fabrikada büyük bir patlama meydana geldi ve Nuri Paşa da dahil 27 kişi hayatını kaybetti. Patlamanın sabotaj sonucu gerçekleştiği iddia edilse de, resmi raporlarda olayın ihmalden kaynaklandığı belirtildi. Ancak Nuri Paşa’nın ölümü ve patlamayla ilgili detaylar hakkında gizlilik kararları nedeniyle tam netlik sağlanamadı.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 2019 yılında yaptığı bir konuşmada, “Nuri Kıllıgil’in silah fabrikasının bir sabotajla ortadan kaldırılıp kendisinin şehit edilmesi de tarihimizin bir başka karanlık sayfasıdır” ifadelerini kullanarak, Nuri Paşa’nın ölümüne ilişkin şüpheleri dile getirmiştir.

Sonuç olarak, Nuri Kıllıgil Paşa, Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’nin önemli asker ve girişimcileri arasında yer almaktadır. Kafkas İslam Ordusu komutanlığı, Bakü’nün kurtarılması ve yerli savunma sanayisinin öncüsü olması gibi başarıları ile ön plana çıkan Nuri Paşa, şüpheli ölümü ve fabrikasının kapanmasıyla ilgili tartışmaların da odağında yer almıştır.